KINING PAGLAKAG OG KUWARTA
They were a people so primitive they did not know
how to get money, except by working for it.
Joseph Addison.
Wa koy ambisyon nga madato. Apan di sad ko gustong maglisod sa kuwarta. Mao gani nga misulay kog pipila ka pinahigayong patigayon o saydlayn aron dunay dugang kinitaan. Gihimo ko kini sa wala pa ko moretiro sa serbisyo sibil.
Nagtanom kog mais apan wa magdugay ako kining giundangan tungod kay sa akong pagkatigsal-ang nga mag-uuma (absentee farmer), di ko masanta ang mga kawatan sa akong uma. Una kong nahibal-an ang kawat dihang gisuhot ko ang tunga sa kamaisan ug nakita ang daghang punoan sa mais nga wa nay puso. Wala ko malipay sa mga tawong nagtungina sa akong uma, apan wa koy mahimo kay wala ko man sila masakpi sa akto sa pagpangawat kay panagsa ra ko katungha sa akong uma. Mga tapasero ug obrero sa mga plantasyon sa tubo nga naglibot sa akong nag-inusarang kamaisan ang akong gidudahan. Ang gamay nilang suhol kulang pa sa ilang pagkaon, busa matintal sila nga tilaobon ang akong anagon.
Kay di ko man nasumpo ang kawat sa akong mais, nakahukon kong mobalhin sa pagtanom og tubo. Apan ang akong bituon wala manalangin sa akong bag-ong patigayon. Ang unang tilimad-on mao ang pagkasunog sa akong gisuholang trak samtang nagkarga sa patdan. Sala sa tag-iya sa trak kay wa mopalit og hulip nga bateriya busa kinahanglang ipadayon ang andar sa sakyanan sulod sa katubhan nga bag-ong gitapasan. Nahitabo sad nga may buslot ang tubo nga hungawanan sa aso ug nadagkotan ang naglibot nga ugang dahon sa tubo.
Ang ikaduhang tilimad-on mao ang wa pagsubol sa gitanom nga patdan. Ako ang mabasol kay nasayop kos panimpo. Nagtanom kos bulan nga way ulan.
Puwede pa kong magtanom pag-usab apan nakahukom kong ako na lang ipalukat ang prenda sa duha ka ektaryang yuta nga akong giuma. Dili laing timailhan ang hinungdan kon dili ang akong kaamgo nga di ko mahimong malamposongng mag-uuma samtang naa pa kos serbisyo sa gobyerno diin ang suweldo maoy akong gibuhi sa akong pamilya.
Sa didto pa ang akong official station sa Cagayan de Oro City, misulod kos multi-level marketing (MLM). Gihimo ko kini sa panahon nga wa koy opisina busa way bikil sa akong trabaho. Mitambong kog mga sesyon o katigoman diin gihisgutan unsaon nga madato. Nakat-on ko sa kalainan sa direct ug indirect incomes. Nasayran ko ang multi-level compensation schemes, recruitment ug mentoring sa kompaniya nga akong gisudlan.
Mipalit kog mga CDs ug libro sa mga giilang magsusulat ug mamumulong mahitungod sa negosyo ug panalapi sama kang Robert Kiyoshaki ug Francisco Colayco.
Inabagan sa akong up-liner nagrekruta kog akong down-liners ug nagtukod sa akong kutay sa mga ahente. Naghimo kog mga pakigpulong ug pagpanudlo mahitungod sa MLM, sa akong kompaniya ug sa mga produkto nga gibaligya niini. Namaligya ko pinaagi sa “door-to-door” o “by word of mouth”.
Gani, nakatambong kos usa ka dagkong panagtigom sa mga Independent Business Operators (IBOs) didto sa Manila diin nahatagan kog higayon nga makigkita sa usa ka “Diamond”, usa ka dayo nga gibaniog nga milyones dolyares ang kinitaan sa MLM.
Sa laktod nga pagkasulti, diha na kos dalan paingon sa pagka-dato. Sa pagkab-ot sa kagawasan sa panalapi (financial independence).
Apan naundang ang akong negosyo sa direct selling ug networking dihang miretiro ko. Sa akong pinuy-anan sa Valencia City, nahimulag kos akong up-liner ug mga tigmatuto. Ang MLM nagkinahanglag taas nga motibasyon ug suporta. Ang usa ka IBO nagbitay sa pisi sa pagmatuto ug sa personal nga testimonya sa mga malamposong IBOs. Nahisama kos isda nga gilimasan sa tubig sa akong pagkahimulag sa linaw sa kaubang IBOs o salespersons o sales consultants. Ang mga bagito sama kanako nga nahilayo sa mga beterano nahisama sa sanga nga nahimulag sa punoan.
Maayo ra sad nga nahitabo kadto kanako. Sa kaulahian akong naamggohan nga wala kanako ang katakus ug kamalahutayon sa pagpamaligya. Gawas pa, wa ko moangay sa pamaagi ug kultura nga gisagop sa MLM. Supak kos naghinubrang paggasto ug pagkonsumo. Dinhi sa nasod diin hapit 30 porsento sa katawhan ang pobre, daghang naglisod sa pagpalit og bugas ug nag-unang panginahanglan. Unsa pa kaha ang pagpalit og gipamahalang food supplements ug beauty products.
Ang MLM nabuhi sa consumerism. Kinahanglang mopalit ug mogamit kag daghang produkto sa kompaniya aron modako ang imong kinitaan. Parehong buhaton kini sa mga up-liners ug down-liners. Ug ning maong negosyo ang tanan susamang naa sa taas ug naa sa ubos.
Ang akong Anghel Magbalantay miluwas kanako sa hustong panahon. Sa ulahi, akong nasayran sa mga pagduki-duki nga halos tanang sumasalmot o sakop sa MLM nagansi human ang halin ug kinitaan gikuhaan sa mga gasto, lakip na ang napalit gikan sa kompaniya.
Karon, kinsay gustong mahimong milyonaryo?
Mahimo kong bakakon o dili magmatinud-anon sa kaugalingon kon moingon kong wala moabot sa akong hunahuna nga makakumkom og toneladang sapi.
Wa ko mag-inusara niining butanga. Tan-awa lang ang mga tawong naglinya sa Lotto outlets. O kadtong mga tawong namatad sa swertres ug namusta sa ilegal nga mga sugal. Sa mga tawong nahaylo sa sayon o dali nga kwarta diha sa tikas o limbong nga pamaagi sama sa pyramiding.
Unsay kahay akong bation kong kalit mahimong milyonaryo?
Aron paghatag og porma ug bulok ning maong handuraw o pantasya, mitaya kos Grand Lotto 6/65 dihang ang jackpot prize miabot nas P700 milyones. Aron mas dako ang akong kahigayonan nga modaog, dili lang usa kon dili duha ka kombinasyon sa unom ka numero ang akong gitay-an. Ang mga numero nga akong napili gikan sa mga petsa sa akong pagkatawo, sa akong asawa ug mga anak. Ako sang gipangayo ang pangama sa mga patay didto sa langit sa paglakip sa mga adlawng natawhan ug namatyan sa akong mga ginikanan.
Kahibalo kong may mga tawong nagtukaw ug naggahin og daghang mga oras sa pagkompyut og mga numero nga ilang itaya sa loto o sa swertres. Nagpalit usab silag polyeto nga gibaligya sa kadalanan nga dunay “hearing” sa mga numerong dumadaog. Ang ako kanhing drayber kanunayng nagpalit og nasodnong mantalaan dili tungod sa mga napatik nga balita kon dili sa pagpangita sa sekretong kodigo sa mga numerong tayaan. Di ko kahibalo giunsa niya kini paghimo. Wa ko mangutana kaniya. Di ko motuo nga ang dumadaog nga numero matag-anan pinaagi sa kuwentada, panagna ug pagmata-mata (clairvoyance). Apan kining mga kabuang nagdugang sa kalingaw ning matang sa sugal, sama sa akong pag-manipula sa mga numero.
Sa gabii sa despiras sa pagbunot, nagbilar ko sa paghunahuna sa akong jackpot prize. Unsay akong buhaton sa madaog nga milyones? Daghang mga plano ang miabot sa akong utok. Nag-una ang paggahin og duha ka milyones nga anonymous donation sa among simbahan. Morag pagsoborno ang akong buhaton, apan wa ko mag-inusara sa pagpangayog langitnong panalangin aron makadaog sa sugal. May mga sugarol o tigpatad sa loto nga nagdagkot og kandela, nagnobena ug luhod nga naglakaw sulod sa simbahan aron modaog sa jackpot prize. Kinsay nasayod, basin ako ang hatagag pabor sa Ginoo.
Ang kalagmitan nga maigo sa liti mas dako pa kay sa pagdaog sa loto. Busa, wa ko matingala nga wa ko modaog. Gani, way usa ka numero (digit) sa duha ka tipunpon sa mga numero nga akong gitay-an ang migawas sa draw machines sa Philippine Charity Sweepstakes Office (PCSO).
Usa ka balikbayan nga misulay pagpatad, ang suwerteng nakadaog. Lucky pick ang iyang gitay-an. Ug midaog siya kay usa ka babayeng wala makapaabot sa iyang turno ang migawas sa linya ug miuna kaniyag patad. Siya unta ang nakakuha sa sunod nga lucky pick nga maoy midaog.
Di sayon ang paglakag og kuwarta. Ilabi na kanako nga matawag nga “financial illiterate”. Ang akong edukasyon sa kolehiyo nag-andam kanako sa pagkaempleyado, dili sa negosyo o sa kinaugalingong pangita. Ang nakamkam kong kahibalo mahitungod sa panalapi nga akong napunit sa balay ug sa tunghaan, mao ang pagbaton og alkansiya. (Niadtong karaang panahon, ang mga tawo nagtago sa ilang kuwarta sulod sa sugong, kaban ug puntil nga gibakos sa ilang hawak). Oo, kahibalo ko unsaon pagtipig og kuwarta apan dili ko kahibalo unsaon pagpadaghan og kuwarta. Wa ko maninguha sa pagtuon unsaon sa pagpamuhonan sa negosyo, sa real estate, sa stock market ug sa bonds. Duna koy pipila ka gasa sama sa pagpanudlo, apan di ko kahibalo unsaon nga makasapi niining mga gasa nga gihatag kanako sa Ginoo. Nagsulat kog duha ka libro apan wa ko kabawi sa akong gasto sa pagimprenta.
Retirado, di na ko maglakag og kuwarta. Igo na nga akong mapasibo ang akong pensiyon sa akong panginahanglan. Magpadayon kog sulat, dili sa sapi kon dili sa katagbawan nga ikahatag niini kanako.
