PAGPANGITA SA TUBORAN SA KABATAN-ON
Pangandoy ko ang hataas nga kinabuhi. Nga mahimong usa ka tigulang nga kunoton ang nawong apan tul-id pa ang panghunahuna.
Tinuod, gusto kong mabuhig dugay. Kay kinsa bay gusto nga sayong mamatay? Pero, base sa kasarangang edad nga maabot sa usa ka lalaking Filipino, si Grimm Reaper o si Kamatayan nagpanikad nang iapil kos iyang listahan sa iyang angkonon o hagdawon. Apan dili ko magpakawalag paglaom. Di ba si Kamatayan nakapaabot man sa mga tawong giabtag dugayng panahon “to kick the bucket”?
Si Christian Mortensen (Danish-American, natawo Agosto 16, 1982) nabuhi kapin sa 115 ka tuig; si Maria Gomes Valentim (Brazilian, natawo sa Hulyo 9, 1896), hapit na mag-edad og 115 sa iyang pagkamatay; si Walter Breuning (Amerikano, natawo sa Septiyembre 21, 1896), namatay sa edad nga kapin sa 114 anyos.
Ang labing tigulang nga mga tawo sa kalibotan nga dokumentado nga miabot sa edad nga 116 mao sila si Besse Cooper, usa ka Amerikana, retiradong magtutudlo nga namatay niadtong Desiyembre 6, 2012 ug si Jiroemon Kimura, usa ka Hapon, retiradong postal worker ug mag-uuma nga namatay niadtong Hunyo 12, 2013.
Ang akong tinguha nga mabuhig dugay nagbitad kanako sa akong kaugalingong pagpangita sa tuboran sa kabatan-on ug sa biliranon nga tubig sa kabaskog. Sa praktikal nga pagkasulti, unsaon ko sa pagpahinay sa proseso sa pag-edad?
Ang atong genes nagdala og mga potensiyal, ang maayo ug dili maayo. Kadaghanan sa mga sakit, lakip na ang mga kanser, sangpotanan sa lifestyles; dili dala sa genes o sumbanon. Pananglitan, sa saktong estilo sa panginabuhi sama sa diyeta, nutrina, ehersiyo ug pag-iban sa kahapo, atong gipasiugda ang positibong mga dangatan ug makutoban ang negatibong mga posibilidad. Kini napamatud-an sa danghang pagtuon.
Kini ang akong pagabuhaton sa akong paningkamot pagkaplag the tuburan sa kabatan-on:
Paggamit og food supplement, ilabi na kadtong abunda sa antioxidants. Nagtomar kog vitamin E, fish oil, turmeric ug garlic oil.
Pagsulay sa traditional medicines ug home remedies. Nagtanom kog guto kola, lemon grass, insulin plant, dulaw ug luy-a nga akong magamit. Epektibo kanako ang paglimugmog og asin nga gitunaw sa tubig sa paghupay sa sakit sa tilaok (sore throat) ug sa paghumol sa tiil sa init nga tubig sa paghupay sa sip-on. Ang pag-inom og usa ka litrong tubig sa dili pa mamahaw makapasayon sa akong pagkalibang.
Paghimog buntagon nga pagbaklay ug ubang eksersays. Gikinahanglan ang pagpaugnat sa pag-improb sa kahimsog sa kasingkasing ug kaugatan, pagpugong sa nagbalik-balik nga sakit sa lawas, pagbaton og himsog nga timbang, pagdugang sa kusog ug paglahutay, ug sa pagpataas sa maayong buot.
Pagpasingot aron aron mahinloan ang lawas sa mga toxins ug sobrang asin. Dili ko singtanon busa kinahanglang kong magtrabahog bug-at sama sa paglampas, pagbunglay ug pamanday aron molihok ang akong glandula sa singot (sweat glands).
Pagkuto sa pagkaon sa karneng baboy, baka ug ubang karne nga tugob sa manteka ug kolesterol.
Pagkaon og daghang utan ug prutas nga abunda sa sustansiya ug mga lanot (fibers).
Paglikay sa parat nga pagkaon sama sa ginamos ug bulad. Lisod kini kanako nga nahigalam nag sud-an og ginamos ug bulad.
Pagbaton sa normal nga body-mass index. Sayon kini kanako kay dili ko tambokon. Hangtod karon nagpabiling 32” ang akong hawakan.
Pagdili sa sigarilyo. Chain smoker ko kaniadto, apan nakahukom kong biyaan ang maong bisyo.
Paglikay sa ilimnon nga makahubog. Nawala ang akong lipong-lipong, kabuhi, ngulngol sa bagtak ug sakit sa hawak pinaagi sa pag-undang sa sobrang pag-inom og serbesa ug alak.
Paglikay sa pag-inom og colas o carbonated soft drinks. Mas makahimsog sa lawas ang pag-inom og kinaugalingon nga pabugnaw gamit ang lemonsito, pandan, abana ug passion fruit.
Pagpugong sa pag-inom og kape. Ang kape kontra sa akong hyperacidity. Apan padayon kong nag-inom og kape, kausa sa buntag ug kausa sa hapon, kay gituhoan nga ang kape maayo sa utok ug sa kasingkasing.
Pagbaton og himsog nga lagos ug ngipon pinaagi sa pagsepilyo, paghingiki (flossing) og regular nga pagkonsulta sa dentista. Sa edad nga 71 usa ra ang nakulang sa akong ngipon. Suwerte ko nga nagdako duol sa dagat diin daghang kinhason ug wala tambali og antibiotics sa bata.
Paglikay sa sobrang kahigwaos ug kahapo. Dili ko pasobrahag hago ang akong kasingkasing ug utok sa pagdali-dali, kabalaka, personalan, kasuko ug pagdumot.
Paggamit sa mga sentido (senses). Biologically ug psychologically, ang tawo gidesinyo pagsinati o pagtagamtam sa mga lawasnong sensasyon. Tungod niini, gikinahanglan kong masud-ong ang kaanindot sa buhagay sa busay, mapaminaw ang mananoyng awit sa kalanggaman, matilawan ang katam-is sa dugos, mabati ang mahigalaong dagpi sa huyohoy ug masimhot ang kahumot sa bulak.
Paghunahuna sa mga butang nga maayo ug makapadasig. Bansaya ang utok pinaagi sa lawom nga paghunahuna, pagbasa ug pagsulat.
Pagbaton sa katistisan, kamapahiyomon ug kamalipayon. Ug pakighugoy-hugoy sa tawong may susamang kinaiya ug taras.
Paglikay sa lisa ug piang. Daghang mga edaran ang gilaygay sa dugayng panahon tungod sa piang sa bat-ang. Ang uban wala na gayod makabakod.
Pagkatulog sa igong oras. Sayo kong matulog. Bation kog kaluya kon minos sa pito ka oras ang akong pagkatulog.
Pagbaton og hamilsing nga katilingbanong kinabuhi ug pagpakabana sa ubang tawo. Usa na ang pagpamembro sa mga sibiko og relihiyoso nga mga kapunongan.
Pag-alirong sa kaugalingon og mga higala nga makatabang sa imong tinguha. Palahubog kos batan-on pa ko ug mga palahubog ang akong mga barkada o amigo. Mga propesyonal sila ug pinili o tinudlo nga mga opisyales sa gobyerno. Karon, kadaghanan sa akong mga suod nga higala dili palainom. Mga sakop sila sa mga kapunongan sa mga senior citizen, mga tawong makilungsod ug mga tawong relihiyoso.
Buot kong mabuhi og dugay. Kini ang akong buhaton ug sumbanan sa akong pagpangaplag o pagpangita sa tuboran sa kabatan-on. Apan duna pay labing mahinungdanon.
Nahinumdom kos usa ka tawo nga nabanggaan sa sakyanan sa Sayre Highway. Pipila na ka tuig siyang nagdyaging sa dakong dalan sa buntagon niyang pagpaugnat aron molig-on ang iyang lawas ug molungtad ang iyang kinabuhi. Apan way suwerte kay namatay siya sa wala damhang disgrasya.
Ginaingon nga “sa tawo ang pagsugyot apan sa Ginoo ang pagbuot”. Sa akong pagpangalap sa tuboran sa kabatan-on, nag-una ang pag-ampo nga tugotan sa Dios ang akong tinguha nga makakab-ot og taas nga kinabuhi.
